Zgłaszanie nadużyć

Sygnalista pod ochroną

W dniu 26 listopada b.r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowana została Dyrektywa parlamentu europejskiego i rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Regulacja ta ma za zadanie standaryzację oraz podejście systemowe do tematyki zgłaszania naruszeń, informowania o nieprawidłowościach zarówno w sektorze publicznym jak również prywatnym.

Czas na transpozycję wymogów dyrektywy do systemów prawnych państw członkowskich, wyznaczony został na dzień 17 grudnia 2021 r. W treści dyrektywy wprowadzono rozróżnienie terminowości spełnienia obowiązku w zależności od skali działalności. Podmioty prawne w sektorze prywatnym zatrudniające co najmniej 250 pracowników i więcej (duże przedsiębiorstwa) oraz te mniejsze zatrudniające pomiędzy 50 a 249 pracowników. 

 

W odniesieniu do tych pierwszych, obowiązek dostosowania się do wymogów określonych w treści dyrektywy wyznaczony został na dzień 17 grudnia 2021r. Natomiast zastosowanie wymogów dyrektywy w odniesieniu do mniejszych przedsiębiorstw wyznaczone zostało na dzień 17 grudnia 2023.r

W ramach prac legislacyjnych nad projektem wspomnianej regulacji, przyjęto roboczą (kolokwialną) nazwę projektu „dyrektywa o ochronie sygnalistów”. Pierwsza paneuropejska regulacja, która w sposób kompleksowy ma uregulować kwestię ochrony osób informująych o nieprawidłowościach. Przy czym dyrektywa nie zawęża katalogu podmiotów objętych ochroną jedynie do osób związanych z danym przedsiębiorstwem na podstawie umowy o pracę. Artykuł 4 dyrektywy, w którym zawarty został zakres podmiotowy regulacji wskazuje wprost, iż postanowienia rzeczonego aktu stosuje się również do podwykonawców, pracowników podwykonawcy, dostawców, akcjonariuszy, wspólników, ale także wolontariuszy i stażystów (nawet w przypadku braku otrzymywania wynagrodzenia za pracę).

W treści tzw. motywów dyrektywy, wskazano iż jedną z przesłanek uchwalenia tegoż aktu była konieczność ustanowienia określonych wymogów w zakresie zapobiegania tzw. działaniom odwetowym w stosunku do sygnalistów. Jak podkreślono:

Zapewnienie skuteczności przepisów dotyczących ochrony sygnalistów wymaga wprowadzenia sankcji o charakterze karnym, cywilnym lub administracyjnym. Sankcje dla osób podejmujących działania odwetowe lub inne niepożądane działania wobec osób dokonujących zgłoszenia mogą zniechęcać do podejmowania takich działań

 

Transpozycja do polskiego systemu prawnego

Dlatego też, tak istotnym jest aby w trakcie transpozycji wymogów rzeczonej regulacji na grunt prawa polskiego, zapewnić możliwie jak najbardziej pełną harmonizację przepisów odnoszących się do ochronyo dokonujących zgłoszenia o nadużyciach oraz prewencji przed zachowaniami mogącymi zniechęcać potencjalnych sygnalistów do informowania o nieprawidłowościach. Jednakże co ważne, polski ustawodawca powinien wziąć pod uwagę również kwestię należytego usankcjonowania sytuacji zgłaszania nieprawidłowości w sprzeczności do zasady „dobrej wiary”. Jak podkreślono w treści artykułu 23 ust. 2 dyrektywy:

Państwa członkowskie wprowadzają przepisy przewidujące skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje dla osób dokonujących zgłoszenia, wobec których ustalono, że świadomie dokonały zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji.

Ustanowienie transparentnych i jednoznacznych wymogów w zakresie zgłaszania nieprawidłowości, stanowi fundament budowy społeczeństwa obywatelskiego. Społeczeństwa świadomego, dojrzałego i poczuwającego się do odpowiedzialności zarówno za własne działania jak i zaniechania, ale także szczególnie w tym kontekście, za działania i zaniechania organizacji, którą reprezentuję, z którą współpracuję, a w odniesieniu do organów administracji publicznej – za kraj w którym mieszkam i pracuję.

Mając powyższe na uwadze należy podkreślić, iż dyrektywa określa jedynie niezbędne minimum w zakresie ochrony praw i dóbr osób dokonująych zgłoszenia o nieprawidłowościach. Państwa członkowskie, zgodnie z zasadą tzw. gold – plating (możliwość wprowadzenia wymogów bardziej restrykcyjnych bądź wprowadzenia szerszej ochrony) mają możliwość bardziej szczegółowego i restrykcyjnego definiowania wymogów określonych w treści dyrektywy.

Podsumowanie najważniejszych wymogów

Najważniejsze wymogi, które niesie za sobą uchwalenie omawianej dyrektywy to:

  • Konieczność zaprojektowania, utworzenia oraz wdrożenia kanałów informowania o możliwych nieprawidłowościach,
  • Efektywna, jasna i transparentna komunikacja wszystkich interesariuszy o utworzeniu dedykowanych kanałów poświęconych zgłaszaniu nadużyć i/lub nieprawidłowości
  • Wyznaczenie osób/jednostek/funkcji, odpowiedzialnych za bieżącą weryfikację, ocenę i zaadresowanie otrzymanych zgłoszeń
  • Właściwe, rzetelne i transparentne przeprowadzanie postępowań mających na celu wyjaśnienie wszelkich okoliczności dotyczących poszczególnego zgłoszenia
  • Wprowadzenie efektywnych i przejrzystych form bieżącego informowania osób dokonujących zgłoszenia (sygnalistów) o przyjęciu zgłoszenia, a także o podjętych działaniach w ramach postępwoania wyjaśniającego
  • Obowiązek poinformowania pracowników/współpracowników/partnerów biznesowych o możliwości dokonywania zgłoszeń o nieprawidłowośiach za pośrednictwem kanałów zewnętrznych.

 

 

 

 

LinkedIn
LinkedIn
Share
Instagram
error: