Polska ustawa sankcyjna

W dniu 30 marca br. do Sejmu RP przekazany został Projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach w  zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, jako legislacyjna odpowiedź polskiego ustawodawcy na rosyjską agresję na Ukrainę.

Projekt ten w sposób bezpośredni wpływać będzie na sposób prowadzenia działalności przez polskich przedsiębiorców.

Omawiany projekt ustawy zakłada utworzenie tzw. polskiej listy sankcyjnej. Zgodnie z art. 2 Projektu  wspomniana lista prowadzona przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ma być publikowana w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Wpisu na ww. listę dokonywał będzie minister właściwy ds. wewnętrznych na podstawie wniosku organów uprawnionych, o których mowa w art. 3 ust. 3 projektu, w tym m.in.: Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Szefa ABW czy też Komisji Nadzoru Finansowego. Warto zauważyć, iż od decyzji o wpisie na listę nie przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. W  związku z czym decyzja o wpisie podlega natychmiastowemu wykonaniu. Niemniej jednak, ustawodawca celem zapewnienia praw osób i podmiotów wpisanych na omawianą listę, ustanawia możliwość wszczęcia postępowania w sprawie wydania decyzji w sprawie wykreślenia danej osoby lub podmioty z listy na ich uzasadniony wniosek.

Decyzję w przedmiocie wpisu na listę, wydaje się wobec osób, jak i podmiotów, które w sposób bezpośredni lub pośredni wspierają rosyjską agresję na Ukrainę z wykorzystaniem środków finansowych, funduszy oraz zasobów gospodarczych będących w ich dyspozycji. Decyzja w przedmiocie wpisu na listę, o której mowa powyżej może zostać podjęta również w stosunku do osób lub podmiotów, będących związanymi z osobami lub podmiotami wspierającymi agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę.

Wobec osób lub podmiotów, które bezpośrednio lub pośrednio wspierają agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, stosowane będą środki ograniczające, wśród których wymienia się:

• Zamrożenie wszystkich funduszy będących własnością, pozostających w posiadaniu, faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób fizycznych lub prawnych. Fundusze, o których mowa powyżej, zgodnie z art. 1 pkt 1 rozporządzenia 765/2006 oznaczają aktywa finansowe i każdego rodzaju korzyści, w tym m.in.: gotówkę, czeki, depozyt złożone w instytucjach finansowych, papiery wartościowe, odsetki, dywidendy kredyty.
• Zamrożenie zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób fizycznych lub prawnych. Przez „zasoby gospodarcze” rozumie się aktywa każdego rodzaju, materialne i niematerialne ruchome i nieruchome, które nie są funduszami, ale mogą służyć do pozyskiwania funduszy, towarów lub usług. Ich zamrożenie, jak czytamy w uzasadnieniu Projektu, oznacza zapobieganie wykorzystywaniu zasobów gospodarczych do uzyskiwania funduszy, towarów lub usług w jakikolwiek sposób, w tym poprzez sprzedaż lub wynajem.

Wartym podkreślenia jest fakt, iż projekt dotyczy wyłącznie „mrożenia majątków”, a więc czasowego wyłączenia możliwości dysponowania. Nie jest to równoznaczne z pozbawieniem własności, które na gruncie Konstytucji RP może być dokonane jedynie w ramach wywłaszczenia lub przepadku.

Zgodnie z projektowanym przepisem art. 5 Projektu ustawy, minister właściwy do spraw wewnętrznych rozpowszechnia komunikat o stosowaniu szczególnych środków ograniczających wobec osób lub podmiotów, przy wykorzystaniu środków masowego przekazu.

 

Wyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego

Zgodnie z art. 8 Projektu wykonawcy oraz uczestnicy postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych, wpisani na listę sankcyjną zostają wykluczeni z postępowania lub konkursu na okres stosowania środków ograniczających wobec tych podmiotów. Tożsama sytuacja będzie miała miejsce w przypadku, w którym beneficjentem rzeczywistym w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, jest osoba lub podmiot, wobec którego stosuje się środki ograniczające wymienione w Projekcie.

Osoby lub podmiot, które w okresie wykluczenia pomimo zakazu, ubiegać będą się o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie lub biorą udział w w postepowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie podlegać będą karze pieniężnej do wysokości 20 000 000 zł. Kara ta nakładana będzie przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych.

Zapewnienie zgodności i kary za jej brak

Projekt ustawy (art. 7) przewiduje nałożenie kary pieniężnej do wysokości 20 000 000 zł  wobec osób lub podmiotów, które nie dopełniają obowiązków, o których mowa w Projekcie, tj. w szczególności zamrożenia funduszy lub zasobów gospodarczych oraz nie dopełniają obowiązku niezwłocznego przekazywania informacji o transakcjach przekazywanych na zamrożone rachunki. Projekt ustawy przyznaje uprawnienia w zakresie kontroli oraz decyzji w przedmiocie nałożenia kary – Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej. Tożsama kara przewidziana została w przypadku naruszenia zakazu określonego w art. 9 projektowanej ustawy, który stanowi o zakazie przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tranzytu przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej węgla objętego pozycją 2701 Wspólnej Taryfy Celnej pochodzącego z terenu Federacji Rosyjskiej oraz z niekontrolowanych przez Ukrainę obszarów ukraińskiego obwodu donieckiego i ukraińskiego obwodu Ługańskiego.

              Niezależnie od kar pieniężnych, o których mowa powyżej, Projekt przewiduje również odpowiedzialność karną z tytułu naruszenia przepisów wymienionych w treści art. 13 Projektu. Naruszenie zakazów tamże wskazanych może wiązać się z karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż lat 3. Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez ustawodawcę, wprowadzenie odpowiedzialności karnej ma na celu przeciwdziałanie praktyce, która miałaby na celu ominięcie potencjalnych sankcji administracyjnych (tj. kary nałożonej przez Szefa KAS) poprzez tworzenie dedykowanych osób prawnych, które wprowadzałyby do obrotu zakazane towary, a następnie podlegałyby likwidacji, co w konsekwencji uniemożliwiałoby wyegzekwowanie nałożonej kary pieniężnej.

Ponad powyższe, Projekt przewiduje wprowadzenie szeregu zmian w ustawie z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej. Z punktu widzenia instytucji finansowych, istotnym jest przyznanie kompetencji Komisji Nadzoru Finansowego oraz Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej, uprawnienia w zakresie kontroli przestrzegania środków ograniczających.

Ustawa wejdzie w życie z dniem jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Action Plan

Zmiany w zakresie reżimu sankcyjnego, na przestrzeni ostatnich tygodni, stanowią jedno z kluczowych wyzwań dla przedsiębiorców prowadzących działalność transgraniczną, wymianę handlową z  podmiotami państw objętych sankcjami, ale także instytucji obowiązanych na mocy Ustawy o  przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Dynamika tych zmian oraz kolejne aktualizacje list sankcyjnych, stanowią ryzyko braku zgodności po stronie organizacji obowiązanych do ich stosowania.

W tym celu, polscy przedsiębiorcy celem dochowania zgodności, zarówno z projektowaną ustawą, jak i zmieniającym się wymogom z obszaru reżimu sankcyjnego, zobowiązani są do wdrożenia odpowiednich działań zaradczych, mających na celu zminimalizowanie wspomnianego powyżej ryzyka, a w konsekwencji zapewnienie zgodnej z  wymogami, działalności danego podmiotu. Mając to na uwadze, rekomendowanym z punktu widzenia praktyki, jak i standardów obowiązujących na rynku jest podjęcie działań zmierzających do efektywnego zarządzenia ryzykiem braku zgodności pośród, których w szczególności warto wymienić:

• wyznaczenie osoby/jednostki odpowiedzialnej za identyfikację ryzyka braku zgodności z  reżimem sankcyjnym,
• wdrożenie zasad/ reguł (najlepiej w formie regulacji wewnętrznej) co do sposobu postępowania w zakresie zapewnienia zgodności z wymogami sankcyjnymi,
• przeprowadzenie kampanii informacyjnej wraz z szkoleniem dla pracowników nt. sankcji międzynarodowych (czym są, jakie nakładają obowiązki na naszą firmę, co powinniśmy zrobić, aby dochować zgodności, jakie są reguły postępowania w przypadku zidentyfikowania punktów styku z reżimem sankcyjnym).

Ponad powyższe, istotnym jest uwzględnienie w ramach prowadzonej działalności procesu due diligence, o którym więcej mogą Państwo przeczytać w tekstach pt. Polski przedsiębiorca a obowiązek należytej staranności oraz Ład korporacyjny jako budulec systemu compliance.

W przypadku pytań lub wątpliwości co do właściwego przygotowania przedsiębiorstwa do wymogów z zakresu reżimu sankcyjnego, zapraszamy do kontaktu: piotrzylka@itsallaboutcompliance.com